حَمامیان روستایی است از دهستان آختاچی شهرستان بوکان که در مسیر رودخانهٔ سیمینه رود قرار دارد.
در کنار روستای حمامیان، مسجد قدیمی و نسبتاً سالم حمامیان و بقایای مدرسهٔ قدیمی حمامیان که هم اکنون قسمتی از کلاس های آن سالم مانده، قرار گرفته است.
این مسجد در سال ۱۳۲۸ هجری قمری بنا شده و مؤسس آن «محمود آقا ایلخانی زاده» و معمار آن «معمار باشی مراغه ای» بوده است.
این مسجد در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۴۸۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاریخ در اطراف بوکان کنونی به طور گسترده ای گسترده شده است، در نزدیکی این شهر، در روستای حمامیان مسجد تاریخی حمامیان و بقایای مدرسه قدیمی وجود دارد. این روستا در فاصله ۱ کیلومتری شهر بوکان و منطقه امیرآباد قرار گرفته است.
معماری در ایران بیش از شش هزار سال تاریخ پیوسته دارد. این معماری نه تنها فراتر از مرزهای جغرافیایی ایران امروزی نمودی بارز دارد بلکه از نظر تنوع، پهنه وسیعی را در بر می گیرد. عناصر طراحی نیز در معماری ایرانی از قدمتی سه هزار ساله برخوردار است. اما مهمترین نکته معماری ایرانی که با معماری اسلامی نیز آمیخته است، وحدت و تنوع در معماری است که از برجسته ترین ویژگی های مسجد روستای حمامیان نیز همین نکته است.
بنای مسجد حمامیان مربع شکل است و از ترکیب سنگ لاشه معادن اطراف، آجر خشتی، چوب گردو بنا گردیده است. پی بنا که مقاوم در برابر زلزله و طوفان می باشد در عمق بیست متری زمین پی ریزی شده و قرینه سازی میان ستون ها و آجرتراشی های سقف و دیوار در این مکان توسط سازنده مورد توجه قرار گرفته است. نمای کلی مسجد از هنر آجر تراشی بطور کلی بهره می برد، هنری که به خوبی و به زیبایی در هم ترکیب شده و مجموعه ای ابتکاری را پدید آورده است. نمای شمالی مسجد حمامیان که در میان باغ های زیبا و منحصر به فرد روستا محصور است از ترکیب ایوانی کوچک و ستون ها پدید آمده، که بوسیله تعدادی پنجره به داخل مسجد ارتباط می یابد. نظم و قرینه سازی میان ستون ها و آجر تراشی های سقف و دیوار از جمله سبک معماری های مثال زدنی است. بر روی سقف مسجد تک گنبد پوششی به صورت دو لایه با ظرافت خاصی بنا گردیده که بوسیله آجر چهارگوش در بدنه و هنر رنگ آمیزی گیاهی تزیین شده است.
بعد از احداث بنای مسجد حمامیان، مدرسه ای در جوار آن ساخته شد و در فاصله سی متری آن نیز وضو خانه ای در ضلع شمال غربی احداث گردید، به این ترتیب در کنار نام مسجد به مرور مدرسه هم که طلاب علوم دینی نیز در آن کسب علم می کردند، اضافه گردید. در بدو ورود به مسجد تالار چهار ستونی با یک سکوی نسبتاً کوتاه احداث شده که از آن برای مراسم ویژه و یا ختم اهالی روستا استفاده می شد. سقف تالار با چوب درخت توت پوشانده شده و ستون های آن به سبک بومی مناطق کردنشین ایران احداث گردیده است.
در طراحی ستون ها از ظریف کاری خاصی استفاده نشده، اما استحکام آن پس از سالها همچنان قابل توجه است. دورا دور سکوی تالار به وسیله نرده ای چوبی محصور گردیده است. از پنجره شرقی تالار مدرسه طلاب مسجد دیده می شود. درب کوچکی تالار را به صحن اصلی مسجد متصل می کند. داخل صحن مسجد شکوه و عظمت ویژه ای دیده می شود که چشم انداز بسیار ارزنده ای از معماری اسلامی را به رخ می کشد.
گنبد صحن هرمی و بصورت پلکانی سقف را به نقطه ای واحد متصل می کند که همچون دیگر نقاط مسجد برای تزئین هر چه بیشتر از هنر آجر تراشی بهره گرفته شده است. در چهار سوی مسجد چهار گلدسته آجری در زیر سقف واقع شده اند که به نوعی فضای مدور مسجد را تلطیف می کند. محراب مسجد در میان دو پنجره قرار گرفته و در عمق آن نیز پنجره کوچک دیگری تعبیه شده است.
گرداگرد مسجد نیز با هنر آجر تراشی بهم اتصال یافته است، که این هنر غالب ایران در معماری اسلامی به شمار می رود. این مسجد در بالای کوه که جزو قبرستان روستا محسوب می شود قرار گرفته و دارای منظره زیبایی است.