موزه ارومیه با ۳۰ هزار قطعه شی تاریخی خود، یکی از غنی ترین موزه های ایران بوده و دومین گنجینه بزرگ تاریخی کشور محسوب می شود.
این موزه آثاری از ماقبل تاریخ تا دوره اسلامی، اورارتویی تا قاجار را در خود جای داده است. در بازدید از این موزه می توان به راحتی دوره های مختلف تاریخ و ماقبل تاریخ ایران را به چشم دید و احساس کرد.
این موزه در سال ۱۳۴۶ شمسی با زیر بنای ۷۵۰ متر مربع در محوطه ای به وسعت ۲۰۰۰ متر مربع احداث شده و در آن آثاری از دوران مختلف تاریخ این سرزمین به خصوص اشیاء بسیار قدیمی مربوط به دوره های ماقبل تاریخ نگهداری می شود.
تالار بزرگ موزه ارومیه به نمایش اشیای باستانی و تاریخی دوران مختلف تاریخی و تالار کوچک آن به موزه مودم شناسی اختصاص یافته است.
در طول سال ها بخش های مختلفی به آن افزوده شده است. هم اکنون موزه دارای یک گنجینه نگهداری آثار و اموال، آزمایشگاه و کارگاه مرمت اشیاء کتابخانه، بخش فروش نشریات و آمفی تئاتر است. عرصه موزه ۳۰۰ متر مربع و اعیانی آن حدود ۳۲۰۰ متر مربع است.
سالن باستان شناسی از سه بخش پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی تشکیل شده است که در آن آثار بسیار نفیس مکشوفه از تپه های باستانی استان، از آغاز دوره نوسنگی تا پایان دوره قاجاریه قرار دارد.
در بخش پیش از تاریخ و تاریخی موزه ارومیه آثار سنگی، سفالی و فلزی متنوعی از دوره نوسنگی تا صدر اسلام نگهداری می شوند. ابزار و ادوات سنگی متعلق به هزاره های هفتم و ششم پیش از میلاد مکشوفه از تپه اهرنجان سلماس و تپه جلبر ارومیه، سفالینه های زیبای منقوش و ساده از هزاره پنجم پیش از میلاد تا هزاره اول پیش از میلاد به دست آمده از تپه های دالما، حسنلو نقده، سنگر ماکو، هم چنین آثار فلزی تزیینی و شیرهای برنزی تپه حسنلو که در نوع خود بی نظیر هشتند، سنگ نوشته های کله شین، موانا و محمود آباد به خط میخی متعلق به دوره اورارتو (هزاره اول پ.م.) ، آجرهای لعابدار مکشوفه از تپه قالایچی بوکان و تپه ربط سردشت متعلق به سال های ۸۰۰ تا ۷۰۰ پ.م، قبر مکشوفه از حومه سلماس متعلق به دوره اشکانی، گل مهرهای مکشوفه از تخت سلیمان، سکه های نقره و ظروف شیشه ای دوره ساسانی و زیور آلاتی که در موزه ارومیه نگهداری می شود بسیار متنوع و متعلق به ادوار مختلف است.
انواع جعبه های جواهر مرصع و نقره های فیروزه کوب از دوره قاجار، گوشواره ها و گردنبندهای طلا از دوره اورارتو (هزاره اول پ.م)، هخامنشیان و اشکانیان که بسیار زیبا و هنرمندانه ساخته شده اند، زیور آلات برنزی از اواخر عصر برنز که بیشتر آن ها متعلق به تپه حسنلو بوده و در انواع دستبند، رشته های گردنبند، سنجاق سر و ... هستند.
ویترین های دوره اسلامی نمایش دهنده آثار نفیسی از قرون اولیه اسلامی تا دوره قاجار است. برخی از این آثار عبارتند از سفالینه های نیشابور و ظروف لعابدار و ظروف برنجی از دوره سلجوقی، کاشی و سفالینه های زرین فام منحصر بفرد از دوره ایلخانی، ظروف سفالین با تکنیک های نقوش کنده و استامپی و انواع لعاب کاری (لعاب پاشیده و نقاشی زیرلعابی) از قرون ۵ و ۶ هجری قمری، آثار سفالین و فلزکاری دوره تیموری، نسخ و کتب خطی و سکه های صدر اسلام تا دوره قاجار.
