معماری صخره ای ازدوران باستان در ایران رواج داشته و اغلب محلی برای سکونت و پناه گرفتن بوده است. باورهای مذهبی باستان نیز در این امر بی تاثیر نبوده است. در نزدیکی شاهین دژ در استان آذربایجان غربی، در دامنۀ کوه بی بی کند و کنار روستایی به همین نام آثار صخره ای پرکاری وجود دارد. مجموعۀ بی بی کند بشکل غار در دل کوه کنده شده و بیشتر برای جلوگیری از هجوم اقوام مختلف و در واقع پناهگاهی برای مردم یا حاکم آن دیار بکار می رفته است. این اثر متعلق به هزاره اول قبل از میلاد است و در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۳۲۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شاهین دژ (صایین قالا) در شمال غرب ایران و جنوب آذربایجان غربی قرار گرفته و با برخورداری از جاذبه های طبیعی و تاریخی، پذیرای گردشگران و میهمانان است. در این میان غار دست کند بی بی کند که متعلق به هزاره اول قبل از میلاد است بعنوان یکی از مکانهای پربازدید مورد توجه قرار دارد.

این غار قدیمی و دست کند با فاصله تقریبی شانزده کیلومتر از شاهین دژ واقع شده است؛ زمان ساخت آن معلوم نیست و اهالی منطقه تاریخ ساخت آن را به مربوط به سه هزار تا سه هزار و پانصد سال قبل نسبت می دهند. مجموعه صخره‌ای بی بی کند با اتاقهای کنده شده در داخل کوه چشم اندازی بسیار زیبایی برای بازدیدکنندگان به نمایش می گذارد. اتاقهای تو درتو، راهروهای باریک و پله های گوناگون از ویژگیهای آن بشمار می رود.

درون اتاقها به خوبی کنده شده و دارای تعداد زیادی تاقچه، نورگیر، ورودی و سکو است. ستونهای کنده شده از سنگ در قسمت جلوی دخمه می‌ باشد که با ظرافت خاصی کنده‌ کاری شده و به آن شکل داده شده‌ است. اتاق سنگی چهارگوش و جداگانه ای که با دیگر آثار صخره ای مجموعه ارتباط ندارد نیز در این بخش وجود دارد که به خوبی کنده شده، هرچند تعیین کاربری این اتاق و به طورکلی مجموعه بسیار دشوار است ولی به خوبی می توان از شکل و شمایل اتاقها به این نتیجه رسید که بیشتر کاشانه یا پناهگاهی برای مردمان منطقه در هزارۀ نخست پیش از میلاد بوده و شاید بخشهایی از آن نیز به عنوان گوردخمه مورد استفاده قرار گرفته است. چه بسا در دوران بعد نیز به شکلهای گوناگون از آن استفاده شده است.

این دست کند در سه طبقه از کف زمین ساخته شده و داری ورودی بزرگی شبیه به ایوان است، نکته جالب درباره این ایوان وجود چشمه آب خنکی است که از بالای کوه و با استفاده از آبراه به این ایوان هدایت شده است. در اتاق بالای ان شواهدی از وجود نوعی نیایشگاه نیز وجود دارد.

نکتۀ ناراحت کننده در مورد آثار صخره ای بی بی کند فراوانی یادگاری نویسی است که دل هر عاشق آثار فرهنگی را به درد می آورد.

این دست کند در روستای بی بی کند از دهستان محمودآباد بخش مرکزی، شهرستان شاهین ‌دژ، آذربایجان غربی قرار دارد. با توجه به طبیعت زیبای اطراف دخمه از این مکان مناطق دیدنی شهرستان شاهین ‌دژ بشمار می‌ آید ولی بعلت مسافت زیاد و شوسه و مالرو بودن مسیر عده کمی از این بنای تاریخی قدیمی دیدن می‌ کنند. روستائیان بی بی کند به آن غار فرهاد می گویند.