خوی یکی از شهرهای مهم و تاریخی استان آذربایجان غربی است که در نزدیکی مرز ایران و ترکیه قرار دارد. این شهر در ۱۴۰ کیلومتری شمال ارومیه قرار گرفته و به واسطه موقعیت سیاسی و ارتباطی، بعد از مرکز استان، پراهمیت ترین شهر آذربایجان غربی است. طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، شهر خوی با جمعیتی در حدود ۱۹۹ هزار نفر، دومین شهر پرجمعیت استان آذربایجان غربی،بعد از ارومیه، به‌شمار می‌آید. اهالی خوی را مردم ترک آذری تشکیل می‌دهند که به زبان ترکی و لهجه آذری سخن می‌گویند.
طبق یافته‌های باستان‌شناسان، پیشینه خوی به ۳ هزار سال پیش می‌رسد. در عصر باستان، این منطقه تحت حکومت مادها بود و پس از آن به ساسانیان رسید. قبل از مادها، اورارتوها بر منطقه خوی حکومت داشتند و در این ناحیه زندگی می‌کردند این شهر به دلیل قرارگیری در مسیر جاده ابریشم، در دوران مختلف یکی از شهرهای مهم به شمار می‌رفته است. در عصر صفوی خوی به‌خاطر نزدیکی با مرز امپراتوری عثمانی، اهمیت زیادی پیدا کرد و در عصر قاجار و جنگ جهانی اول نیز، به دلیل نزدیکی با مرز روسیه، مورد توجه قرار گرفت و به دستور فتحعلی شاه یک دیوار دفاعی پیرامون شهر خوی بنا شد که هنوز هم بقایای آن برجاست.
آب و هوای خوی
خوی در دشت وسیعی واقع شده است و اطراف آن را کوه‌ها محاصره کرده‌اند. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۱۴۸ متر است. خوی از شهرهای سردسیر ایران محسوب می‌شود که خبر از پاییز و زمستان‌های سرد و طولانی می‌دهد. به همین دلیل با در نظر گرفتن آب و هوا، می‌توان فصل تابستان را بهترین زمان سفر به خوی در نظر گرفت. هرچند که در روزهای بلند تابستان، ممکن است گرمای هوا آزاردهنده باشد. تعداد گردشگرانی که از این شهر بازدید می‌کنند نیز در فصل تابستان بیش از سایر اوقات سال است. بنابراین چنانچه الزامی به سفر در تابستان ندارید، می‌توانید خردادماه و مهر را به عنوان بهترین زمان سفر به خوی در نظر داشته باشید.
فرهنگ و آداب و رسوم خوی
در شهر خوی هم مانند بسیاری از دیگر شهرهای ایران، بعضی آداب و رسوم با مناسک خاصی برگزار می‌شود. یکی از این روزهای خاص در خوی، شب چله است. شب یلدا یا شب چیلله گئجه سی به‌عنوان طولانی‌ترین شب سال، آخرین شب پاییز و نخستین شب زمستان در شهر خوی گرامی داشته می‌شود. در این شب مردم خوی دورهم جمع می‌شوند و این شب را تا صبح بیدار می‌ماند. رسم بر این است که در این شب به بازدید از بزرگان فامیل می‌روند و اگر نوعروسی به‌تازگی ازدواج کرده باشد، به دیدن او می‌روند. در این شب داماد هدایای خود را در سینی مسی می‌گذارد که به این سینی «خونچا» می‌گویند و روی آن دستمالی گلدوزی شده قرار می‌دهند و به نوعروس هدیه می‌دهند.
پوشش محلی مردم آذربایجان غربی در خوی هم دیده می‌شود و این شهر پوشش محلی خاص مربوط به خود ندارد. هرچند امروزه بیشتر عشایر و روستاییان به پوشیدن لباس‌های محلی علاقه دارند و در سطح شهرهای کوچک و بزرگ، لباس محلی آذربایجان کمتر به چشم می‌خورد.
مردان این ناحیه پیراهن سفیدی به نام کوینک می‌پوشند، بر روی این لباس سفید، تن‌پوشی به نام ارخالق پوشیده می‌شود و پاپوش مردم گالش و چاروق نامیده می‌شود. پوشاک زنان این ناحیه شامل چارقد، کوینک، تومان، شلیته، جوراب و چادر است.
غذای محلی خوی
بدیهی است که خوراک‌های محلی خوی شباهت‌ها و وجه اشتراک‌های زیادی با غذاهای دیگر شهرهای منطقه آذربایجان دارند. خصوصا به دلیل نزدیکی به تبریز، بسیاری از غذاهای محلی خوی، با تبریز مشترک است. همچون کله جوش تبریزی که در خوی طرفداران زیادی دارد. بورانی هویج هم از غذاهای مشهور ارومیه و استان آذربایجان غربی است که در خوی نیز طبخ می‌شود. غذایی که از ترکیب برنج، لپه، سیر، پیاز و هویج تشکیل می‌شود.
قابلی پلو یا دمی قابلی نیز دیگر غذای محبوب خطه آذربایجان است که پیشینه فرهنگی آن به قابلی پلو یا کابلی پلو در محدوده خراسان بزرگ باز می‌گردد.
سوغات خوی
تخمه آفتابگردان را می‌توان معروف‌ترین سوغات خوی دانست. در نیمی از زمین‌های کشاورزی خوی تخمه کشت می‌شود و تخمه‌های آفتابگردان و کدو شهر خوی به خارج از مرزهای ایران هم صادر می‌شود. همچنین عسل خوی نیز از شهرت زیادی برخوردار است. حدود ۴۰۰ هزار کندوی زنبورعسل در شهر خوی وجود دارد و میانگین تولید عسل این شهر حدود ۱۱ هزار تن در سال است. علاوه بر تخمه و عسل، موقعیت حغرافیایی این شهرستان موجب رویش گیاهان مختلفی در این منطقه شده است و حاصل آن، وجود عرقیجات متنوع در خوی است. مانند بیدمشک، گلاب، بادرنجبویه، نعنا و... که همواره مورد توجه گردشگران قرار دارد.
صنایع‌دستی خوی نیز از دیگر سوغات محبوب این شهر هستند که از آن میان می‌توان به فرش‌های دستبافت، تابلو فرش، نمد بافی، گلیم و جاجیم اشاره کرد.
جاهای دیدنی خوی
علاوه بر تاریخ ۳هزار ساله، طبیعت زیبای خوی نیز مملو از کوه‌ها، تالاب‌ها، چشمه‌ها و دشت‌های گوناگون است. موقعیت استراتژیک خوی باعث شده است تا گردشگران زیادی از جاهای دیدنی خوی دیدن کنند که مقصد نهایی سفر همه آنان شهر خوی نیست و به صورت گذری در این شهر اقامت می کنند.
جاذبه های فرهنگی و تاریخی خوی
شهر خوی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز تمدن در منطقه شمال غرب ایران، تاریخ پرفراز و نشیبی را پست سر گذاشته و به سبب قرارگیری در شاه‌راه‌های ارتباطی مختلف از جمله راه ابریشم، بناهای تاریخی و کارواسراهای متعددی در آن یافت می‌شود.
از قدیمی‌ترین آثار تاریخی خوی می‌توان به کلیساهای تاریخی متعدد همچون کلیسای سورپ سرکیس که از قرن چهارم میلادی بر جای مانده، کلیسای فنای و کلیسای قریس از دوره ایلخانیان اشاره کرد. کلیسای ملهذان نیز از کلیساهای تاریخی این منطقه است که ار دوره صفوی برجای مانده است.
علاوه بر چندین کلیسا، آثار تاریخی دیگری نیز از دوره ایلخانیان در این شهر به یادگار مانده و از مشهورترین دیدنی های تاریخی خوی به حساب می‌آیند؛ مانند دروازه سنگی و مسجد مُطلِّب خان که از ساجد روباز ایران به شمار می‌رود.
بازار قدیمی خوی نیز که همچون بازارهای تبریز، اصفهان، شیراز و کرمان از بازارهای زیبای ایران، اما کمتر شناخته شده است، یکی دیگر از دیدنی های تاریخی و پرطرفدار خوی به حساب می‌آید.
در کنار تمام جاذبه‌های نام برده شده، شاید بتوان از مزار شمس تبریزی به عنوان معروف‌ترین دیدنی خوی نام برد. مناره یا برج شمس تبریز که در این محل قرار دارد، از بناهای منحصربه‌فرد منطقه است و علاوه بر علاقه‌مندان و گردشگران بسیاری که در ایام مختلف سال از آن دیدن می‌کنند، کنگره بین‌المللی شمس تبریزی نیز هرساله در شهر خوی برگزار می‌شود.
بقعه‌ای نیز در شهر خوی قرار دارد که آن را به پوریای ولی منسوب می‌کنند ولی عده‌ای بر این باورند که محل واقعی آرامگاه پوریای ولی در شهر خیوه اربکستان واقع شده است.
چنانچه به شناخت بیشتر تاریخ منطقه و آشنایی با سیر تمدن در خوی علاقه‌مند هستید، به شما پیشنهاد می‌کنیم حتما از موزه خوی بازدید کنید. در این موزه انواع آثار تاریخی یافت شده مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی به نمایش گذاشته شده است.
جاذبه های طبیعی خوی
در کنار تاریخ غنی و پربار، طبیعت طیبا و چشم‌نواز شمال غرب ایران نیز بخش مهمی از دیدنی های خوی را شامل می‌شود. در سفر به خوی می‌توانید از منطقه حفاظت شده مراکان و منطقه شکار ممنوع زرآباد بازدید کنید که با وجود ارتفاعات، صخره‌ها، دشت‌ها و تپه ماهورهای بسیار، زیستگاه گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری است. آبشار بدلان نیز از دیگر تفرجگاه‌های محبوب خوی است که در نزدیکی روستای بدلان در ۲۰ کیلومتری شهر خوی قرار گرفته است.
اگر از علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و ماجراجویی در دل طبیعت هستید، جهنم دره را فراموش نکنید. دره‌ای که بر خلاف نام آن، به بهشت می‌ماند و پر از قلل مرتفع و دره‌های عمیق است.
اقامت در خوی
در سفر به خوی، درکنار امکان اجاره سوییت و آپارتمان، اقامت در یکی از هتل های خوی نیز از گزینه‌های اقامت شما به حساب می‌آید. از معروف ترین هتل‌های خوی می توان به هتل ثمین، هjل جهانگردی خوی و هتل زمرد اشاره کرد. همچنین اگر از طرفداران اقامتگاه های بومگردی هستید، اقامتگاه بومگردی سبز مارکان بهترین گزینه برای شماست. این اقامتگاه که در روستای مارکان از توابع خوی واقع شده، اقامتی در دامان طبیعت و به دور از هیاهوی شهر را، در کنار مردم خونگرم روستایی برای شما فراهم می‌کند.
رستوران های خوی
پس از گشت و گذار در شهر و بازدید از دیدنی‌های آن، نوبت به صرف غذا می‌رسد. شما می‌توانید در رستوران صوفی یا چلوکبابی جلالی که از معروف‌ترین رستوران های خوی هستند، یک وعده غذای خوشمزه نوش‌جان کنید. رستورانوزرا و چلوکبابی حاج علی نیز از دیگر رستوران‌های محبوب خوی به شمار می‌آیند که انواع غذاهای ایرانی یا سنتی در منوی آن‌ها یافت می‌شود.
اگر به چشیدن یگ وعده غذای محلی با دستپخت خانگی و در محیطی متفاوت علاقه‌مند هستید، اقامتگاه های بومگردی را فراموش نکنید! برخی از اقامتگاه‌های بومگردی علاوه بر ارائه امکانات اقامتی، امکان صرف غذا را نیز فراهم می‌کنند. به این منظور لازم است پیش از مراجعه، حتما به صورت تلفنی هماهنگی‌های لازم را از قبل با این اقامتگاه‌ها انجام دهید.
راهنمای سفر به خوی
شهر خوی در ۱۴۰ کیلومتری شهر ارومیه (مرکز استان آذربایجان غربی) قرار گرفته است و برای سفر به این شهر می‌توانید از طریق انواع مسیرهای هوایی، زمینی، تورهای مسافرتی خوی یا خودروی شخصی اقدام کنید.
اگر از علاقه‌مندان به سفر هوایی هستید و قصد سفر به خوی با هواپیما را دارید، می‌توانید از طریق فرودگاه خوی، فرودگاه ماکو ، فرودگاه ارومیه یا فرودگاه تبریز خود را به خوی برسانید. فرودگاه خوی و فرودگاه ماکو هردو فرودگاه‌های کوچکی هستند که در حال حاضر فقط پرواز رفت و برگشت به تهران در آن‌ها برقرار است. فاصله زمینی خوی تا ماکو چیزی حدود ۱۵۰ کیلومتر است.
برنامه پروازهای فرودگاه ارومیه و فرودگاه تبریز، به عنوان بزرگ‌ترین فرودگاه‌های شمال غرب ایران، دارای تنوع بیشتری است و از بسیاری از شهرهای ایران و نیز برخی کشورهای خارجی نظیر ترکیه، عربستان و عراق نیز پرواز رفت و برگشت به این فرودگاه‌ها دایر است. فاصله ارومیه تا خوی حدود ۱۴۰ کیلومتر و فاصله تبریز تا خوی حدود ۱۶۰ کیلومتر است که این مسیر را می‌توانید به وسیله اتوبوس‌ها یا سواری‌های بین شهری طی مدت زمان حدودی ۲ ساعت بپیمایید.
برای سفر به خوی، از هرکجای ایران که سفر را آغاز می‌کنید، باید خود را به گوشه شمال غربی ایران برسانید! اگر از ساکنین تهران هستید و سفر با خودروی شخصی را ترجیح می‌دهید، کوتاه ترین مسیر اتوبانی از شهرهای قزوین، زنجان و تبریز و مرند می‌گذرد. فاصله تهران تا خوی از این مسیر حدود ۷۹۰ کیلومتر است و پیمودن آن در شرایط عادی حدود ۹ ساعت زمان نیاز دارد.
چنانچه از شهرهای استان خراسان یا از شهرهای شمالی کشور در استان‌های گلستان، مازندران و گیلان راهی خوی هستید، بهترین مسیر این است که خود را به تهران برسانید و از اتوبان قزوین-زنجان-تبریز-مرند به طرف خوی ادامه مسیر دهید.
چنانچه ساکن شهرهای مرکزی، شرقی، جنوب شرقی یا جنوبی کشور هستید، مسیر سفر شما از اصفهان می‌گذرد و سپس می‌توانید از اتوبان ساوه، به ساوه بروید و پس از آن مسیر ساوه-تاکستان-زنجان، از جاده قدیم قزوین، کوتاهترین مسیر برای شما خواهد بود. از زنجان هم به طرف تبریز و مرند و در نهایت شهر خوی رهسپار خواهید شد. فاصله اصفهان تا خوی از این مسیر، بیش از هزار کیلومتر است.
اگر ساکن هریک از استان‌های غربی کشور هستید، با عبور از شهرهای کرمانشاه، سنندج، بوکان، ارومیه و سلماس، به خوی خواهید رسید.
خبر خوب برای علاقمندان به سفر با قطار به خوی این است که ایستگاه راه آهن خوی که در مسیر راه آهن ایران-ترکیه قرار دارد، به نام ایستگاه راه آهن رازی شناخته می‌شود و در فاصله بین خوی و سلماس، در نزدیکی مرز رازی قرار گرفته است و به عنوان ایستگاه مرزی قطارتهران-آنکارا شناخته می‌شود. فاصله ایستگاه راه آهن رازی تا شهر خوی حدود ۳۰ کیلومتر است.
اگر قصد سفر به خوی با اتوبوس را دارید و ساکن تهران هستید، شرکت‌های حمل و نقل مختلفی از پایانه غرب تهران یا از پایانه مسافربری آرژانتین سرویس رفت و برگشت به خوی را برقرار کرده‌اند. با توجه به اهمیت شهر خوی در حمل و نقل برون مرزی، از دیگر شهرهای بزرگ ایران هم مثل مشهد و اصفهان، به شهر خوی سرویس‌های اتوبوسی برقرار است که با تماس با ترمینال مسافربری شهر محل سکونت خود می‌توانید از وجود آن‌ها و ساعت های حرکت آن‌ها مطلع شوید. در نظر داشته باشید که اگر سرویس مستقیم به خوی از شهر شما وجود ندارد، می‌توانید به تبریز یا ارومیه سفر کنید و سپس فاصله حدودی ۱۵۰ کیلومتری بین این دو شهر را با سواری‌های خطی یا اتوبوس‌های محلی در حدود ۲ ساعت بپیمایید. اتوبوس‌هایی که ایران را به مقصد ترکیه ترک می‌کنند نیز، در مسیر خود از شهر خوی عبور می‌کنند.
